Σκρολάροντας στο facebook έπεσα σε ένα τυχαίο video από τους "Δυο ξένους". Σε αυτό το απόσπασμα η Πέπη Τσεσμελή τραγουδάει της καλτ πλέον "Μπότες" με τη Μαρίνα Κουντουράτου να χορεύει λάγνα στο πλευρό της και ένα κάρο media-κά στερεότυπα να πηγαινoέρχονται στις οθόνες μας. Τυχαία για τους προφανείς λόγους στο απόσπασμα αυτό υπάρχει και ένας μικρός διάλογος του project manager της εκπομπής της Μαρίνας, του Τόλη, με τον διευθυντή του σταθμού, Νικηφόρο Κασσιμάτη. Όταν ο επικεφαλής του καναλιού απορεί γιατί κάλεσαν τη συγκεκριμένη γυναίκα στην εκπομπή, ο Τόλης του λέει "αυτή είναι η πραγματικότητα και κάθε ζωντανό μαγκαζίνο πρέπει να προσαρμόζεται στην πραγματικότητα" και εκείνος του απαντά "Θα μάθεις, όταν κάποτε έρθεις στη θέση μου, πως τα Μέσα Μαζίκης Ενημέρωσης δεν προσαρμόζονται από την πραγματικότητα. Η πραγματικότητα προσαρμόζεται στις ανάγκες του ΣΚΑΪ".
Και στο σωτήριον έτος 1999 και στο σενάριο των Ρήγα- Αποστόλου αυτή μπορεί να ήταν μια συγγραφική εξτραβαγκάνζα, αλλά ας σκεφτούμε πόση σχέση έχει με την πραγματικότητα της μικρής οθόνης σήμερα. Άραγε τα media προσαρμόζονται στις ανάγκες της πραγματικότητας ή τελικά είναι αυτά που τη δημιουργούν;
Αν υποθέσουμε πως γυρνάμε σε ένα κόσμο που λειτουργεί όπως το 1995, μεταξύ "ξύλινων" δελτίων ειδήσεων, σοβαρών εφημερίδων και ένα αιωρούμενο πέπλο Αυριανισμού, με σκανδαλοθηρικά περιοδικά να λένε "Ούρλιαζε ο Τόλης: Τζούλια, η Χαρά δεν είναι παιδί μου" και άλλα τέτοια, θα καταλάβουμε πως τα media μετέδιδαν ένα μέρος της πραγματικότητας. Αμφιβάλλω αν ενημέρωναν τους θεατές για τη μεγάλη εικόνα, είμαι σίγουρος πως δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο. Ήταν τέτοια μάλιστα η ηθικολαγνεία των μέσων που δεν επέτρεπαν ούτε στον ίδιο τους τον εαυτό να παραδεχθεί απολαύσεις, έξεις ή απλές αδυναμίες. Σε έναν τέτοιο κόσμο το "Αργά" του Νίκου Μαστοράκη, που υποδεχόταν τη Μαίρη Χρονοπούλου ως cougar της εποχής, ήταν "πιπεράτο" να πεις ότι στον καφέ της βάζει και δυο μεζούρες αλκοόλ να γουστάρει. Ως εκ τούτου να δημιουργήσουν μια πραγματικότητα δεν μπορούσαν, σίγουρα όμως μπορούσαν να την παρουσιάσουν ως ένα σημείο. Ως αυτό που βόλευε.
Κάπου στο 2000 το πράγμα αρχίζει και αλλάζει. Τα τηλεοπτικά παράθυρα έχουν τεράστια ισχύ. Μέσα σε 5 μόλις χρόνια, τα ξύλινα δελτία γίνονται διαδραστικά. Άρα ναι, ο πρωτεργάτης τότε του εγχειρήματος, ο ΣΚΑΪ με σημαία τον Νίκο Ευαγγελάτο και στο ακουστικό του τον Σταμάτη Μαλέλη, γίνεται ακριβώς αυτό που λέει ο ήρωας των "Δυο Ξένων". Ο ΣΚΑΪ μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα, να την αλλάξει γιατί αφού αυτό λέει εκείνος, αυτό και ισχύει. Ο παροξυσμός του θεατή με την τηλεόραση είναι τέτοιος που ό,τι λέγεται στην τηλεόραση είναι νόμος. Το "Θα σε βγάλω στα κανάλια" σαν απειλή έκανε την πραγματικότητα να μετασχηματίζεται. Το "Θα σε βγάλω στα κανάλια" σημαίνει πως θα περάσω το μήνυμα πως αυτό που λέω είναι το σωστό και άντε μετά να δούμε εσύ τι θα κάνεις.
Σχεδόν 25 χρόνια μετά, πόσο έχουμε ξεφύγει από το ξύλινο ύφος των ειδήσεων, τα κατάλοιπα του Αυριανισμού και της παντοδυναμίας του ΣΚΑΪ; Κανένα μέσο πια, ούτε καν ο ΣΚΑΪ, μπορεί να προσαρμόσει την πραγματικότητα, αλλά σίγουρα μπορεί να πλάσει τη γνώμη που έχει ο θεατής για αυτή. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι κεκτημένο μόνο ενός σταθμού, είναι πολλών. Στην προσπάθεια τους να διαμορφώσουν μια νέα πραγματικότητα, τα media βλέποντας τι μπορούν να δημιουργήσουν τα social media, βάζουν στο στόχαστρο την "κοινή γνώμη".
Στην εποχή μας, με την ευλογία του Διαδικτύου, ανέλαβαν να κάνουν πράξη το "έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε" του Λουίτζι Πιραντέλο. Για όσους δεν γνωρίζουν, το "Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε", που παίχτηκε για πρώτη φορά το 1917, είναι ένα από τα πιο δημοφιλή και πιο αντιπροσωπευτικά θεατρικά έργα του Λουίτζι Πιραντέλλο. Η δράση του τοποθετείται σε ένα επαρχιακό κλειστοφοβικό περιβάλλον, με τους ήρωές του να προσπαθούν να αποδείξουν -ο καθένας για τον εαυτό του- την αλήθεια των αντιφατικών ιστοριών τους, προκειμένου να ικανοποιήσουν τη νοσηρή περιέργεια και τη χωρίς όρια αδιακρισία της κοινής γνώμης για οτιδήποτε ξεφεύγει από τα καθιερωμένα. Το έργο είναι μια περίπλοκη, ιδιοφυής σάτιρα, ποιητική και συνάμα σκληρή, σαρωτική αλλά και γεμάτη οίκτο για την αδυναμία του ανθρώπου να κατανοήσει τα αληθινά κίνητρα ακόμη και των δικών του πράξεων.*
Δεδομένου πως ζούμε στην εποχή της πληροφορίας, εκεί βρίσκεται και η κερκόπορτα. Η πραγματικότητα ορίζεται από την κοινή γνώμη. Οπότε για να αλλάξεις την πραγματικότητα πρέπει να παρέμβεις σε αυτή που την ορίζει. Βέβαια κατά πόσο αξίας είναι αυτή η "κοινή γνώμη" εγώ δεν το γνωρίζω, μιας και ούτε πολύ κοινή τη θεωρώ ούτε και πολύ ευφυή επίσης. Τα media, στρατευμένα καθώς είναι σε μια ατζέντα -όχι απαραίτητα πολιτική, αλλά σίγουρα woke και πολιτικά ορθή- αποφασίζουν κάθε τόσο να στρέψουν τη ριμάδα την κοινή γνώμη προς μια κατεύθυνση που πλέον δεν την ορίζει ο ΣΚΑΪ αλλά ενδεχομένως το ίδιο το πεπρωμένο μας. Παρόλο που θα έπρεπε να επηρεάζονται και να διαμορφώνονται σύμφωνα με τις ανάγκες της κοινωνίας, εκείνα πάνε να διδάξουν στην κοινωνία τι είναι σημαντικό και τι όχι, να διαμορφώσουν τον προβληματισμό που θα έπρεπε να απασχολεί και όχι να προβάλουν το πραγματικό πρόβλημα.
Ακόμα και έτσι όμως, το πιο ασταθές στον ρόλο των media είναι πως ενώ προσπαθούν να μπολιάσουν την κοινή γνώμη με τη δική τους ατζέντα, στο τέλος δεν μπορούν να πετάξουν παράμερα τον μανδύα των διαχρονικών τους αντιλήψεων και κάθε τόσο από μια ρωγμή θα "ξερνάει" η πραγματικότητα όπως μια ξανθιά ανταύγεια. Δεν μας φτάνει δηλαδή που θέλουν να πετύχουν κάτι, έχουν και τον κίτρινο συντηρητισμό των 90's να τους ακολουθεί. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή είναι που ο θεατής απορρίπτει το σύστημα, "κλείνεται" ολοένα και περισσότερο στις προσωπικές του αντιλήψεις και οδηγείται στα άκρα - με τα γνωστά σε όλους μας αποτελέσματα.
Κι όμως, ακόμα και αν η πραγματικότητα προσαρμόζεται και σήμερα, ακόμα και 25 χρόνια μετά, στις ανάγκες του ΣΚΑΪ (ή γενικότερα των media), εμείς ως dna-κά στοιχεία της κοινής γνώμης έχουμε την ύψιστη ευθύνη να αντιδράσουμε και να βρούμε πού διάολο κρύβεται είτε η αλήθεια είτε το ψέμα είτε το συμφέρον είτε η κατεύθυνση. Δυστυχώς όμως, κινούμενοι ωσάν πρόβατα επί σφαγή, τίποτα δεν φαίνεται αν αλλάζει. Παρόλο που η ποπ κουλτούρα της μικρής οθόνης μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου εδώ και 3 δεκαετίες. Το τι κάνουμε ακόμα για αυτό, είναι δικό μας θέμα. Και κάπου εκεί δημιουργήθηκε η "ατομική ευθύνη". Για την οποία θα σας μιλήσω μια άλλη μέρα.
Υ.Γ. Τρανό παράδειγμα όλων των παραπάνω είναι το case με τον Καραγάτση. Ένας είπε πως πρέπει να τον κάνουμε cancel και όλοι -επειδή απλά το είπε ένας με βήμα- πέσαμε να ταχθούμε είτε υπέρ είτε κατά. Για μια φορά να πούμε, τι κάθεται και γράφει κάθε άνθρωπος, δεν σκέφτηκε κανείς.
* Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου
Σε κάθε περίπτωση, τα social media μου για κουβεντούλα, ιδέες και προτάσεις είναι στη διάθεσή σας.
http://instagram.com/sirconstantino
https://www.facebook.com/constantinos.antonatos
https://twitter.com/SirConstantino
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις από την εγχώρια και διεθνή showbiz στο yupiii.gr
